ΠΡΕΒΕΖΑ
Η Πρέβεζα είναι η πρωτεύουσα του Νομού Πρέβεζας, πόλη και λιμένας της Ηπείρου. Κατά την απογραφή του 2001 στην πόλη της Πρέβεζας κατοικούσαν 16.321 κάτοικοι, ενώ ο συνολικός πληθυσμός του Δήμου Πρέβεζας ήταν 19.605 κάτοικοι. Από το έτος 2010 με τον Νόμο 3852/2010 "Καλλικράτης" ο Δήμος Πρέβεζας περιλαμβάνει πλέον τους τέως Δήμους Πρέβεζας, Λούρου και Ζαλόγγου. Άρα, στον κάθετο άξονα εκτείνεται νότια από το λιμάνι Πρέβεζας, βόρεια μέχρι την Χαράδρα του Αχέροντα (Τρίκαστρο) και στον οριζόντιο άξονα δυτικά από το Ιόνιο πέλαγος, ακτή Μονολίθι, μέχρι ανατολικά τη Στεφάνη και το άκρο της χερσονήσου της Λασκάρας. Η Πρέβεζα συνδέεται από το έτος 2002 με το Άκτιο της Αιτωλοακαρνανίας, με την υψηλής τεχνολογίας Υποθαλάσσια σήραγγα Πρέβεζας - Ακτίου.
Στους αρχαίους χρόνους η περιοχή της σημερινής πόλης Πρέβεζας δεν εκατοικείτο. Η γεωγραφία της μάλλον ήταν αρκετά διαφορετική από ό,τι σήμερα, λόγω των πολλών προσχώσεων που επήλθαν. Υπάρχουν, όμως, δεδομένα ότι αποτελούσε λιμάνι του Βασιλιά Πύρρου Α΄, κατά τα Ελληνιστικά χρόνια.Πλησίον της περιοχής της Πρέβεζας - που ΔΕΝ υπήρχε στην αρχαιότητα - στα Κλασσικά χρόνια και στην Ελληνιστική εποχή είχαμε αρκετές πόλεις. Τέσσερις εξ αυτών είναι οι γνωστές αποικίες των Ηλείων, μία είναι η έδρα των Κασσωπαίων και οι υπόλοιπες αποτελούν πόλεις του Βασιλείου των Μολοσσών.
Ο Εφηβος της Πρέβεζας ή Γελαστός Έφηβος, ορειχάλκινο άγαλμα του 4ου αιώνα π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών
Η Ήπειρος κατελήφθη από τους Ρωμαίους το 168 πΧ. Στις 2 Σεπτεμβρίου του έτους 31 π.Χ., έγινε στην περιοχή της Πρέβεζας η διάσημη Ναυμαχία του Ακτίου μεταξύ του ναυτικού των συνασπισμένων Μάρκου Αντώνιου και Κλεοπάτρας εναντίον του Οκταβιανού.Μετά τη νίκη του Οκταβιανού στο Άκτιο, η περιοχή άλλαξε άρδην με την ίδρυση της Αρχαίας Νικόπολης. Κατά τη διάρκεια της ζωής της Αρχαίας Νικόπολης, είναι βέβαιο ότι υπήρχαν στο σημερινό χώρο της Πρέβεζας δύο Ρωμαϊκά λιμάνια και εμπορικοί σταθμοί όπως και εργαστήριο αγγειοπλαστικής (βρέθηκε σε ανασκαφή το έτος 2008). Εξ άλλου δύο από τις έξι Παλαιοχριστιανικές Βασιλικές βρίσκονται εντός της πόλης Πρέβεζας, η μία δίπλα στο Ξενοδοχείο Margarona Royal, και η άλλη (Άγιος Μηνάς) στο Ψαθάκι.
Η σημερινή Πρέβεζα ιδρύθηκε μετά την οριστική παρακμή της Νικόπολης, σιωπηλά ως ψαροχώρι, πιθανόν τον 11ο αιώνα από Έλληνες και Βενετούς ψαράδες από το νησί Burano όταν παραχωρήθηκε από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα στους Βενετούς ως «εμπορείο».Η πρώτη γραπτή αναφορά του ονόματος Πρέβεζα γίνεται στο Χρονικόν του Μορέως, όταν περιγράφεται η επιδρομή συμμαχικών προς τον βυζαντινό αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β΄ τον Παλαιολόγο γενουάτικων πολεμικών πλοίων εναντίον του δεσπότη του Δεσποτάτου της Ηπείρου Νικηφόρο Α΄ Άγγελο Κομνηνό, που πραγματοποιήθηκε πιθανότατα το 1292 μ.Χ.
Η Ναυμαχία του Ακτίου, ελαιογραφία Lorenzo Castro, 1672
Ακολουθεί μια περίοδος τρεισήμισι αιώνων κατά τη διάρκεια της οποίας η Πρέβεζα γνώρισε την εναλλασσόμενη κυριαρχία της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Το έτος 1538 έγινε στο θαλάσσιο χώρο της πόλης η διάσημη Ναυμαχία της Πρέβεζας. Η Ναυμαχία της Πρέβεζας (The Naval Battle of Preveza) έλαβε χώρα στις 28 Σεπτεμβρίου 1538 στην Πρέβεζα μεταξύ του Οθωμανικού στόλου υπό τον Hayredin Barbarossa και του ενωμένου στόλου της Χριστιανικής Συμμαχίας (Holy League) υπό τον Andrea Doria, η οποία συστήθηκε από τον Πάπα Παύλο τον Τρίτο. Λόγω της νίκης των Οθωμανών στη Ναυμαχία αυτή, παρά το ότι οι Δυτικοί είχαν ναυτική υπεροπλία, η σημερινή Τουρκία θεωρεί εθνική γιορτή του Ναυτικού την ημέρα της Ναυμαχίας της Πρέβεζας, και η πόλη Πρέβεζα (Preveze) είναι διάσημη στον Τουρκικό λαό, επειδή το γεγονός προβάλλεται ευρέως στα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας. Είναι τέτοια η ιστορική σημασία της Ναυμαχίας της Πρέβεζας για τον Τουρκικό λαό, ώστε τα πλέον σύγχρονα Τουρκικά υποβρύχια σήμερα αποτελούν σειρά με το όνομα Turkish Navy Submarines “Preveze”. Ο ναύαρχος Hayreddin Barbarossa (Μπαρμπαρόσα) θεωρείται εθνικός ήρωας, και το Μαυσωλείο του βρίσκεται στο Ναυτικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης (Turkish Naval Museum, Istanbul). Εκεί επίσης βρίσκεται ο διάσημος πίνακας ζωγραφικής «H Ναυμαχία της Πρέβεζας» του ζωγράφου Ohannes Umed Behzad (1866).
Μετά τη Συνθήκη του Πασάροβιτς (Treaty of Passarowitz ή Treaty of Požarevac) μεταξύ Αψβούργων, Βενετών και Οθωμανών, της 21ης Ιουλίου 1718 μ.Χ., η Πρέβεζα και η Βόνιτσα παραχωρούνται, μεταξύ άλλων, de jure στους Ενετούς, οι οποίοι είχαν ήδη καταλάβει de facto τις δύο πόλεις από τον Οκτώβριο 1717 μ.Χ. με τις δυνάμεις του ναύαρχου Andrea Pisani και του Ενετού Φρούραρχου της Κέρκυρας Schullemburg. Έτσι, με τη συγκατάθεση των Βενετών οι πρώτοι έποικοι έρχονται από την Ακαρνανία στην Πρέβεζα. Μεταξύ αυτών είναι οι οικογένειες των οπλαρχηγών Τσαβαλά (σήμερα συνοικία Τσαβαλοχώρι), Διγώνη, Γερογιάννη, Τσουμάνη, Χάιδα ή Τριανταφύλλη, Παπαδόπουλου, κλπ. Η Πρέβεζα, ως πρωτεύουσα των Ηπειρωτικών κτήσεων (Continente) της Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου, διαιρείται σε οκτώ «κλήρους», με αντίστοιχη ανάπτυξη ενοριών και ναών. Κάθε οπλαρχηγός ιδρύει μία χριστιανική Εκκλησία ως «Κτήτωρ». Εφαρμόζεται το βενετικό σύστημα διοίκησης από Βενετούς προνοητές (προβλεπτές) (provveditori) που παραχωρούσαν συνήθως μια σχετική αυτονομία. Επίσης οι Ενετοί καθορίζουν νέα εκκλησιαστική διοίκηση με κατάργηση της Ορθόδοξης μητρόπολης. Πολύτιμα στοιχεία για τα ανωτέρω παρέχει ο επίσημος ενετικός καταστατικός χάρτης της Πρέβεζας, τα Capitola ή Capitolo. Όπως παρατηρούμε από τις χρονολογίες κτίσης, η περίοδος της Ενετοκρατίας στο Νομό Πρέβεζας συμβαδίζει με την ανέγερση πολλών ναών και μοναστηριών. Στις αρχές της περιόδου αυτής, οι Βενετοί επισκευάζουν το Φρούριο του Αγίου Ανδρέα, το οποίο είχε ανεγερθεί από τους Οθωμανούς το 1702, ως το νέο οχυρό της πόλης, μετά την κατεδάφιση του κάστρου της Μπούκας. Επίσης, επισκευάζουν το Φρούριο της Ρηνιάσας (σημερινά Ριζά, εθνική οδός) το οποίο είχε κτισθεί επί Δεσποτάτου της Ηπείρου περί το 1280 μ.Χ. Σημαντικό έργο των Βενετών στην Πρέβεζα είναι ο λεγόμενος Ενετικός Ελαιώνας Πρέβεζας και το Ενετικό Ρολόι σε πύργο (έτος 1752 μ.Χ.). Οι Βενετοί ήταν τυπολάτρες και αρκετά αυστηροί με τους Πρεβεζάνους. Συμβόλαια χειρόγραφα από Βενετούς νοτάριους (συμβολαιογράφους) που έχουν διασωθεί είναι χαρακτηριστικά του κλίματος που επικρατούσε. Σε ένα τέτοιο έντυπο αναγράφεται η καταμέτρηση ακόμα και των κουταλοπήρουνων που κατάσχονται από τριμελή επιτροπή από κάποια οικία. Οι Βενετοί έμειναν στην Πρέβεζα για 79 χρόνια, μέχρι το έτος 1797 μ.Χ., όταν κατέρρευσε η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας. Το έτος 1718 την κατακτούν ξανά οι Βενετοί και τότε πρωτοκατοικούν στην Πρέβεζα πολλοί Επτανήσιοι ναυτικοί και Ιταλοί ψαράδες από το νησί Burano και Buranello πλησίον της Βενετίας.
Το Ενετικό Ρολόι της Πρέβεζας (1750)
Η Πρέβεζα και οι υπόλοιπες Βενετικές κτήσεις θα περιέλθουν αυτοδικαίως στους Γάλλους, το 1797, μετά την κατάλυση της Δημοκρατίας της Βενετίας από τον Ναπολέοντα και κατά τα οριζόμενα στη Συνθήκη του Campo Formio. Η βραχύβια Γαλλική κατοχή της Πρέβεζας θα σφραγιστεί το επόμενο έτος, 1798, με την άνιση και αιματηρή Μάχη της Νικοπόλεως και τον ακολουθούμενο Χαλασμό της Πρέβεζας από τον Αλή Πασά Τεπελενλή. Ο Μέγας Ναπολέων έστειλε στην Πρέβεζα ως πολιτικούς εκπροσώπους τους επιφανείς Έλληνες της Κορσικής αδελφούς Stefanopoli. Τον έναν από τους αδελφούς αυτούς τον είχε δηλώσει ως «κηδεμόνα» στη Στρατιωτική Σχολή όπου σπούδασε. Ο στρατηγός La Salchette με 280 Γάλλους Γρεναδιέρους στρατιώτες (κατ΄ άλλη άποψη 700) φτάνει στην Πρέβεζα με πλοία και μία μικρή δύναμη Γαλλικού στρατού καταφθάνει ειρηνικά επίσης στην πόλη της Πάργας.Οι Πρεβεζάνοι υποδέχονται με χαρά τους Γάλλους. Γράφουν στα έγγραφά τους «ΠΕΑ (= «Πρώτο ‘Ετος Απελευθέρωσης»).Ο ιστορικός Κάδμιος γράφει για την άφιξη των Γάλλων στην Πρέβεζα: «Τω 1798, ότε υψώθη η Γαλλική σημαία επί των δήθεν επάλξεων του ερειπωμένου φρουρίου της Πρεβέζης, δεν υπήρχον επ' αυτού ή τρία σιδηρά τηλεβόλα, η δε Γαλλική Δημοκρατία από πολλών μεριμνών περισπωμένη, ελάχιστον εφρόντιζε περί της σπουδαίας ταύτης θέσεως. Η άμυνα αυτής, μετά περιοχής της Νικοπόλεως είχεν εμπιστευθή εις διακοσίους ογδοήκοντα Γρεναδιέρους, υπό την διοίκησιν του Στρατηγού La Salcette (ή La Salchette). Μόλις ούτος ώπλισεν και ωργάνωσε την Εθνοφυλακήν της Πρεβέζης και απέστειλε πολεμοφόδια εις τους Σουλιώτας, τους προσφερθέντας να ταχθώσιν υπό την Γαλλικήν σημαίαν και συμπράξωσι προς απόκρουσιν του Αλή Πασά, εσκέφθη διά την άμυναν της προκεχωρημένης θέσεως Νικοπόλεως».Τελικά στις 12 Οκτωβρίου 1798 δυνάμεις 7000 έφιππων και πεζών Τουρκαλβανών επιτέθηκαν στις δυνάμεις της Φρουράς Πρέβεζας που είχαν οχυρωθεί στην αρχαία Νικόπολη. Ήταν 280 Γάλλοι γρεναδιέροι, 60 Σουλιώτες πολεμιστές υπό τον καπετάν Χριστάκη και 200 Πρεβεζάνοι πολιτοφύλακες.Η μάχη διήρκεσε μιά ολόκληρη μέρα και περιγράφεται στο λήμμα Χαλασμός της Πρέβεζας. Μετά τη σφαγή της φρουράς ακολούθησε η σφαγή των αμάχων της Πρέβεζας και στη συνέχεια το επόμενο διήμερο η σφαγή της Σαλαώρας.
Τον Μάρτιο του 1800 και μετά από διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρώσσων και Οθωμανών, η Πρέβεζα, η Βόνιτσα, η Πάργα και το Βουθρωτό σχημάτισαν τη "Συμπολιτεία του Ακρωτηρίου" με αρκετά προνόμια και σχετική αυτονομία. Εκπρόσωπος του Σουλτάνου στη "Συμπολιτεία του Ακρωτηρίου" διορίσθηκε ο βοεβόδας Αβδουλάχ Μπέης (Abdulah bey) με έδρα το Μιχαλίτσι, ένα χωριό περίπου 8 Km βόρεια της Πρέβεζας. Πρωτεύουσα της Συμπολιτείας ορίσθηκε η Πρέβεζα. Η διώροφη λιθόκτιστη οικία του Αβδουλάχ μπέη στο Μιχαλίτσι, διασώζεται και αποτελεί σήμερα ιδιωτική οικία. Δυστυχώς η ήρεμη περίοδος 1800-1807 της Συμπολιτείας του Ακρωτηρίου διεκόπη όταν η Ρωσσία το 1807 κήρυξε τον Πόλεμο στην Τουρκία και ο Αλή πασάς βρήκε την ευκαιρία να γίνει ξανά κάτοχος της Πρέβεζας.
Αυτή είναι η τελευταία τουρκική κατοχή που κράτησε μέχρι την απελευθέρωση του 1912 και κατά την οποία η Πρέβεζα γνώρισε περιόδους μεγάλης εξέλιξης και αύξησης του πληθυσμού της. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από έντονη οικοδομική δραστηριότητα οχυρωματικών και άλλων έργων από τον Αλή Πασά Τεπελενλή και το γιο του Βελή. Με την επανακατάληψη της Πρέβεζας το 1807, ο Αλή Πασάς, με έδρα τα Ιωάννινα, διόρισε Διοικητή τον Μπεκίρ Αγά, και αναφέρονται γι αυτόν εκτεταμένες δημεύσεις περιουσιών Χριστιανών Πρεβεζάνων και πολλές τρομοκρατικές ενέργειες.
Το ξυλόγλυπτο, επιχρυσωμένο, τέμπλο του ναού του Αγ. Χαραλάμπους, το οποίο σκαλίστηκε το 1827
Στις 21 Οκτωβρίου 1912 η πόλη παραδίνεται De jure στον ελληνικό στρατό μετά από τη μάχη στη Νικόπολη, την προηγούμενη ημέρα. Ο Συνταγματάρχης του Ιππικού Παναγιώτης Σπηλιάδης εισέρχεται έφιππος στην Πρέβεζα το μεσημέρι της 21ης Οκτωβρίου 1912 ενώ οι Τούρκοι στρατιώτες είναι παρατεταγμένοι στην παραλία με τα όπλα στο έδαφος, και ο λαός ζητωκραυγάζει.
Ο ιστορικός πυρήνας (Ιστορικό Κέντρο) της πόλης, διαμορφώθηκε το 19ο αιώνα και διασώζει τα πολεοδομικά χαρακτηριστικά της περιόδου εκείνης (πυκνός οικιστικός ιστός με στενούς δρόμους-καλντερίμια, Σεϊτάν Παζάρ, περιορισμένους κοινόχρηστους χώρους κλπ). Το υπόλοιπο πολεοδομικό συγκρότημα της πόλης είναι αποτέλεσμα διαδοχικών επεκτάσεων μετά το 1920. Η μεσοπολεμική περίοδος σφραγίσθηκε από την παρουσία του γνωστού ποιητή Κώστα Καρυωτάκη στην Πρέβεζα, και την αυτοκτονία του στη θέση Βαθύ Μαργαρώνας με πιστόλι το 1929. Ο Κώστας Καρυωτάκης έζησε στην Πρέβεζα μόλις 33 μέρες. Εργαζόταν στη Νομαρχία, σε κτίριο που δεν σώζεται (σημερινή οδός Σπηλιάδη 10), ενώ διέμενε σε οικία της οδού Δαρδανελίων στο Σεϊτάν Παζάρ, η οποία σώζεται.
Εθνική Τράπεζα Πρέβεζας (1931).
Στις 28 Οκτωβρίου 1940 η Πρέβεζα δέχθηκε ανελέητους βομβαρδισμούς από Ιταλικά αεροπλάνα με σκοπό να εμποδίσουν τη μεταφορά εφοδίων από το λιμάνι προς τα Ελληνοαλβανικά σύνορα. Υπολογίζεται ότι έγιναν 92 περίπου αεροπορικές επιδρομές με πολλές καταρρεύσεις κτιρίων και αρκετούς νεκρούς. Το έτος 2016 έγιναν τα αποκαλυπτήρια μαρμάρινης επιγραφής με όλα τα ονόματα των φονευθέντων, έμπροσθεν του Φρουρίου Αγίου Ανδρέα. Ένα από τα κτίρια που κατέρρευσαν μερικώς είναι το Οθωμανικό Τζαμί Ιτς Καλέ, που λειτουργούσε ως Αρχαιολογικό Μουσείο Πρέβεζας. Μετά την αποχώρηση των Γερμανών ναζί από την Πρέβεζα, τον Σεπτέμβριο 1944, οι αντίπαλες ανταρτικές δυνάμεις του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ κατέλαβαν ταυτόχρονα την Πρέβεζα. Στα τέλη του μήνα ξέσπασε «πολυαίμακτη [σύγκρουση] [που] επισφραγίσθηκε με μαζικές εκτελέσεις μελών του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ από το εδεσίτικο τμήμα του Δ. Γαλάνη. Η κατάσταση σταθεροποιήθηκε μετά την αποχώρηση των ελασίτικων τμημάτων».
Η μεταπολεμική Πρέβεζα χαρακτηρίζεται από σταδιακή παρακμή αφ' ενός μεν γιατί η αστική τάξη έφυγε στην Αθήνα ή στο εξωτερικό, και αφ' ετέρου γιατί το λιμάνι έπεσε σε παρακμή λόγω της κατασκευής οδικού δικτύου. Η ανάκαμψη ήρθε επί Δικτατορίας των Συνταγματαρχών οπότε έγιναν σημαντικότατα έργα ανάπτυξης όπως επαρχιακή οδός Πρέβεζας-Ηγουμενίτσας, Ναυτικές Σχολές Πρέβεζας, Νοσοκομείο Πρέβεζας, Λιμάνι Πρέβεζας, Κλωστήρια Πρέβεζας, Γυμνάσια, Λύκεια, Σχολεία, κλπ. Η Μεταπολίτευση βρήκε την Πρέβεζα πάνω σε ένα ερωτικό σκάνδαλο του τότε Μητροπολίτη Στυλιανού Κορνάρου, που χάρις στη δημοσιότητα που έλαβε μέσω δημοσιεύσεων, κινηματογραφικών έργων και θεατρικών παραστάσεων, έκανε αρνητική αλλά αποτελεσματική διαφήμιση στην Πρέβεζα. Μετά το 1983 η Πρέβεζα εντάχθηκε στον ενιαίο πολεοδομικό σχεδιασμό (Ε.Π.Α.). Σήμερα η πόλη διαθέτει πλήρη κοινωνική και τεχνική υποδομή και λειτουργίες Νομαρχιακού και Περιφερειακού επιπέδου: Διοίκηση, Νοσοκομείο, Εκπαίδευση και λοιπή κοινωνική υποδομή, αθλητικές εγκαταστάσεις, κεντρικές λειτουργίες πόλης, Λιμεναρχείο, Τελωνείο κλπ. Σε επίπεδο παραγωγικής υποδομής αναφέρουμε τη Βιομηχανική Ζώνη Πρέβεζας, περιοχή στην περιφέρεια της πόλης, καθώς και τις μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας και ιχθυογένεσης στον Αμβρακικό. Σημαντικός παράγων οικονομίας της πόλης είναι τα Θερμοκήπια Πρέβεζας, με κύριο προϊόν τη ντομάτα και άλλα οπωροκηπευτικά. Στη μεταφορική υποδομή σημαντική είναι η ύπαρξη του Λιμανιού και της Μαρίνας, το Διεθνές Αεροδρόμιο του Ακτίου σε απόσταση 8 χιλιομέτρων περίπου και της έδρας ΚΤΕΛ για τα λεωφορεία του Νομού. Μεγάλο άλμα για τη σύνδεση της Πρέβεζας με την υπόλοιπη Ελλάδα έγινε αφ' ενός μεν με την Υποθαλάσσια σήραγγα Πρέβεζας - Ακτίου (2003) και αργότερα με την αποπεράτωση της Εγνατίας Οδού.
Στους αρχαίους χρόνους η περιοχή της σημερινής πόλης Πρέβεζας δεν εκατοικείτο. Η γεωγραφία της μάλλον ήταν αρκετά διαφορετική από ό,τι σήμερα, λόγω των πολλών προσχώσεων που επήλθαν. Υπάρχουν, όμως, δεδομένα ότι αποτελούσε λιμάνι του Βασιλιά Πύρρου Α΄, κατά τα Ελληνιστικά χρόνια.Πλησίον της περιοχής της Πρέβεζας - που ΔΕΝ υπήρχε στην αρχαιότητα - στα Κλασσικά χρόνια και στην Ελληνιστική εποχή είχαμε αρκετές πόλεις. Τέσσερις εξ αυτών είναι οι γνωστές αποικίες των Ηλείων, μία είναι η έδρα των Κασσωπαίων και οι υπόλοιπες αποτελούν πόλεις του Βασιλείου των Μολοσσών.
Ο Εφηβος της Πρέβεζας ή Γελαστός Έφηβος, ορειχάλκινο άγαλμα του 4ου αιώνα π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών
Η Ήπειρος κατελήφθη από τους Ρωμαίους το 168 πΧ. Στις 2 Σεπτεμβρίου του έτους 31 π.Χ., έγινε στην περιοχή της Πρέβεζας η διάσημη Ναυμαχία του Ακτίου μεταξύ του ναυτικού των συνασπισμένων Μάρκου Αντώνιου και Κλεοπάτρας εναντίον του Οκταβιανού.Μετά τη νίκη του Οκταβιανού στο Άκτιο, η περιοχή άλλαξε άρδην με την ίδρυση της Αρχαίας Νικόπολης. Κατά τη διάρκεια της ζωής της Αρχαίας Νικόπολης, είναι βέβαιο ότι υπήρχαν στο σημερινό χώρο της Πρέβεζας δύο Ρωμαϊκά λιμάνια και εμπορικοί σταθμοί όπως και εργαστήριο αγγειοπλαστικής (βρέθηκε σε ανασκαφή το έτος 2008). Εξ άλλου δύο από τις έξι Παλαιοχριστιανικές Βασιλικές βρίσκονται εντός της πόλης Πρέβεζας, η μία δίπλα στο Ξενοδοχείο Margarona Royal, και η άλλη (Άγιος Μηνάς) στο Ψαθάκι.
Η σημερινή Πρέβεζα ιδρύθηκε μετά την οριστική παρακμή της Νικόπολης, σιωπηλά ως ψαροχώρι, πιθανόν τον 11ο αιώνα από Έλληνες και Βενετούς ψαράδες από το νησί Burano όταν παραχωρήθηκε από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα στους Βενετούς ως «εμπορείο».Η πρώτη γραπτή αναφορά του ονόματος Πρέβεζα γίνεται στο Χρονικόν του Μορέως, όταν περιγράφεται η επιδρομή συμμαχικών προς τον βυζαντινό αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β΄ τον Παλαιολόγο γενουάτικων πολεμικών πλοίων εναντίον του δεσπότη του Δεσποτάτου της Ηπείρου Νικηφόρο Α΄ Άγγελο Κομνηνό, που πραγματοποιήθηκε πιθανότατα το 1292 μ.Χ.
Η Ναυμαχία του Ακτίου, ελαιογραφία Lorenzo Castro, 1672
Ακολουθεί μια περίοδος τρεισήμισι αιώνων κατά τη διάρκεια της οποίας η Πρέβεζα γνώρισε την εναλλασσόμενη κυριαρχία της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Το έτος 1538 έγινε στο θαλάσσιο χώρο της πόλης η διάσημη Ναυμαχία της Πρέβεζας. Η Ναυμαχία της Πρέβεζας (The Naval Battle of Preveza) έλαβε χώρα στις 28 Σεπτεμβρίου 1538 στην Πρέβεζα μεταξύ του Οθωμανικού στόλου υπό τον Hayredin Barbarossa και του ενωμένου στόλου της Χριστιανικής Συμμαχίας (Holy League) υπό τον Andrea Doria, η οποία συστήθηκε από τον Πάπα Παύλο τον Τρίτο. Λόγω της νίκης των Οθωμανών στη Ναυμαχία αυτή, παρά το ότι οι Δυτικοί είχαν ναυτική υπεροπλία, η σημερινή Τουρκία θεωρεί εθνική γιορτή του Ναυτικού την ημέρα της Ναυμαχίας της Πρέβεζας, και η πόλη Πρέβεζα (Preveze) είναι διάσημη στον Τουρκικό λαό, επειδή το γεγονός προβάλλεται ευρέως στα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας. Είναι τέτοια η ιστορική σημασία της Ναυμαχίας της Πρέβεζας για τον Τουρκικό λαό, ώστε τα πλέον σύγχρονα Τουρκικά υποβρύχια σήμερα αποτελούν σειρά με το όνομα Turkish Navy Submarines “Preveze”. Ο ναύαρχος Hayreddin Barbarossa (Μπαρμπαρόσα) θεωρείται εθνικός ήρωας, και το Μαυσωλείο του βρίσκεται στο Ναυτικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης (Turkish Naval Museum, Istanbul). Εκεί επίσης βρίσκεται ο διάσημος πίνακας ζωγραφικής «H Ναυμαχία της Πρέβεζας» του ζωγράφου Ohannes Umed Behzad (1866).
Μετά τη Συνθήκη του Πασάροβιτς (Treaty of Passarowitz ή Treaty of Požarevac) μεταξύ Αψβούργων, Βενετών και Οθωμανών, της 21ης Ιουλίου 1718 μ.Χ., η Πρέβεζα και η Βόνιτσα παραχωρούνται, μεταξύ άλλων, de jure στους Ενετούς, οι οποίοι είχαν ήδη καταλάβει de facto τις δύο πόλεις από τον Οκτώβριο 1717 μ.Χ. με τις δυνάμεις του ναύαρχου Andrea Pisani και του Ενετού Φρούραρχου της Κέρκυρας Schullemburg. Έτσι, με τη συγκατάθεση των Βενετών οι πρώτοι έποικοι έρχονται από την Ακαρνανία στην Πρέβεζα. Μεταξύ αυτών είναι οι οικογένειες των οπλαρχηγών Τσαβαλά (σήμερα συνοικία Τσαβαλοχώρι), Διγώνη, Γερογιάννη, Τσουμάνη, Χάιδα ή Τριανταφύλλη, Παπαδόπουλου, κλπ. Η Πρέβεζα, ως πρωτεύουσα των Ηπειρωτικών κτήσεων (Continente) της Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου, διαιρείται σε οκτώ «κλήρους», με αντίστοιχη ανάπτυξη ενοριών και ναών. Κάθε οπλαρχηγός ιδρύει μία χριστιανική Εκκλησία ως «Κτήτωρ». Εφαρμόζεται το βενετικό σύστημα διοίκησης από Βενετούς προνοητές (προβλεπτές) (provveditori) που παραχωρούσαν συνήθως μια σχετική αυτονομία. Επίσης οι Ενετοί καθορίζουν νέα εκκλησιαστική διοίκηση με κατάργηση της Ορθόδοξης μητρόπολης. Πολύτιμα στοιχεία για τα ανωτέρω παρέχει ο επίσημος ενετικός καταστατικός χάρτης της Πρέβεζας, τα Capitola ή Capitolo. Όπως παρατηρούμε από τις χρονολογίες κτίσης, η περίοδος της Ενετοκρατίας στο Νομό Πρέβεζας συμβαδίζει με την ανέγερση πολλών ναών και μοναστηριών. Στις αρχές της περιόδου αυτής, οι Βενετοί επισκευάζουν το Φρούριο του Αγίου Ανδρέα, το οποίο είχε ανεγερθεί από τους Οθωμανούς το 1702, ως το νέο οχυρό της πόλης, μετά την κατεδάφιση του κάστρου της Μπούκας. Επίσης, επισκευάζουν το Φρούριο της Ρηνιάσας (σημερινά Ριζά, εθνική οδός) το οποίο είχε κτισθεί επί Δεσποτάτου της Ηπείρου περί το 1280 μ.Χ. Σημαντικό έργο των Βενετών στην Πρέβεζα είναι ο λεγόμενος Ενετικός Ελαιώνας Πρέβεζας και το Ενετικό Ρολόι σε πύργο (έτος 1752 μ.Χ.). Οι Βενετοί ήταν τυπολάτρες και αρκετά αυστηροί με τους Πρεβεζάνους. Συμβόλαια χειρόγραφα από Βενετούς νοτάριους (συμβολαιογράφους) που έχουν διασωθεί είναι χαρακτηριστικά του κλίματος που επικρατούσε. Σε ένα τέτοιο έντυπο αναγράφεται η καταμέτρηση ακόμα και των κουταλοπήρουνων που κατάσχονται από τριμελή επιτροπή από κάποια οικία. Οι Βενετοί έμειναν στην Πρέβεζα για 79 χρόνια, μέχρι το έτος 1797 μ.Χ., όταν κατέρρευσε η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας. Το έτος 1718 την κατακτούν ξανά οι Βενετοί και τότε πρωτοκατοικούν στην Πρέβεζα πολλοί Επτανήσιοι ναυτικοί και Ιταλοί ψαράδες από το νησί Burano και Buranello πλησίον της Βενετίας.
Το Ενετικό Ρολόι της Πρέβεζας (1750)
Η Πρέβεζα και οι υπόλοιπες Βενετικές κτήσεις θα περιέλθουν αυτοδικαίως στους Γάλλους, το 1797, μετά την κατάλυση της Δημοκρατίας της Βενετίας από τον Ναπολέοντα και κατά τα οριζόμενα στη Συνθήκη του Campo Formio. Η βραχύβια Γαλλική κατοχή της Πρέβεζας θα σφραγιστεί το επόμενο έτος, 1798, με την άνιση και αιματηρή Μάχη της Νικοπόλεως και τον ακολουθούμενο Χαλασμό της Πρέβεζας από τον Αλή Πασά Τεπελενλή. Ο Μέγας Ναπολέων έστειλε στην Πρέβεζα ως πολιτικούς εκπροσώπους τους επιφανείς Έλληνες της Κορσικής αδελφούς Stefanopoli. Τον έναν από τους αδελφούς αυτούς τον είχε δηλώσει ως «κηδεμόνα» στη Στρατιωτική Σχολή όπου σπούδασε. Ο στρατηγός La Salchette με 280 Γάλλους Γρεναδιέρους στρατιώτες (κατ΄ άλλη άποψη 700) φτάνει στην Πρέβεζα με πλοία και μία μικρή δύναμη Γαλλικού στρατού καταφθάνει ειρηνικά επίσης στην πόλη της Πάργας.Οι Πρεβεζάνοι υποδέχονται με χαρά τους Γάλλους. Γράφουν στα έγγραφά τους «ΠΕΑ (= «Πρώτο ‘Ετος Απελευθέρωσης»).Ο ιστορικός Κάδμιος γράφει για την άφιξη των Γάλλων στην Πρέβεζα: «Τω 1798, ότε υψώθη η Γαλλική σημαία επί των δήθεν επάλξεων του ερειπωμένου φρουρίου της Πρεβέζης, δεν υπήρχον επ' αυτού ή τρία σιδηρά τηλεβόλα, η δε Γαλλική Δημοκρατία από πολλών μεριμνών περισπωμένη, ελάχιστον εφρόντιζε περί της σπουδαίας ταύτης θέσεως. Η άμυνα αυτής, μετά περιοχής της Νικοπόλεως είχεν εμπιστευθή εις διακοσίους ογδοήκοντα Γρεναδιέρους, υπό την διοίκησιν του Στρατηγού La Salcette (ή La Salchette). Μόλις ούτος ώπλισεν και ωργάνωσε την Εθνοφυλακήν της Πρεβέζης και απέστειλε πολεμοφόδια εις τους Σουλιώτας, τους προσφερθέντας να ταχθώσιν υπό την Γαλλικήν σημαίαν και συμπράξωσι προς απόκρουσιν του Αλή Πασά, εσκέφθη διά την άμυναν της προκεχωρημένης θέσεως Νικοπόλεως».Τελικά στις 12 Οκτωβρίου 1798 δυνάμεις 7000 έφιππων και πεζών Τουρκαλβανών επιτέθηκαν στις δυνάμεις της Φρουράς Πρέβεζας που είχαν οχυρωθεί στην αρχαία Νικόπολη. Ήταν 280 Γάλλοι γρεναδιέροι, 60 Σουλιώτες πολεμιστές υπό τον καπετάν Χριστάκη και 200 Πρεβεζάνοι πολιτοφύλακες.Η μάχη διήρκεσε μιά ολόκληρη μέρα και περιγράφεται στο λήμμα Χαλασμός της Πρέβεζας. Μετά τη σφαγή της φρουράς ακολούθησε η σφαγή των αμάχων της Πρέβεζας και στη συνέχεια το επόμενο διήμερο η σφαγή της Σαλαώρας.
Τον Μάρτιο του 1800 και μετά από διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρώσσων και Οθωμανών, η Πρέβεζα, η Βόνιτσα, η Πάργα και το Βουθρωτό σχημάτισαν τη "Συμπολιτεία του Ακρωτηρίου" με αρκετά προνόμια και σχετική αυτονομία. Εκπρόσωπος του Σουλτάνου στη "Συμπολιτεία του Ακρωτηρίου" διορίσθηκε ο βοεβόδας Αβδουλάχ Μπέης (Abdulah bey) με έδρα το Μιχαλίτσι, ένα χωριό περίπου 8 Km βόρεια της Πρέβεζας. Πρωτεύουσα της Συμπολιτείας ορίσθηκε η Πρέβεζα. Η διώροφη λιθόκτιστη οικία του Αβδουλάχ μπέη στο Μιχαλίτσι, διασώζεται και αποτελεί σήμερα ιδιωτική οικία. Δυστυχώς η ήρεμη περίοδος 1800-1807 της Συμπολιτείας του Ακρωτηρίου διεκόπη όταν η Ρωσσία το 1807 κήρυξε τον Πόλεμο στην Τουρκία και ο Αλή πασάς βρήκε την ευκαιρία να γίνει ξανά κάτοχος της Πρέβεζας.
Αυτή είναι η τελευταία τουρκική κατοχή που κράτησε μέχρι την απελευθέρωση του 1912 και κατά την οποία η Πρέβεζα γνώρισε περιόδους μεγάλης εξέλιξης και αύξησης του πληθυσμού της. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από έντονη οικοδομική δραστηριότητα οχυρωματικών και άλλων έργων από τον Αλή Πασά Τεπελενλή και το γιο του Βελή. Με την επανακατάληψη της Πρέβεζας το 1807, ο Αλή Πασάς, με έδρα τα Ιωάννινα, διόρισε Διοικητή τον Μπεκίρ Αγά, και αναφέρονται γι αυτόν εκτεταμένες δημεύσεις περιουσιών Χριστιανών Πρεβεζάνων και πολλές τρομοκρατικές ενέργειες.
Το ξυλόγλυπτο, επιχρυσωμένο, τέμπλο του ναού του Αγ. Χαραλάμπους, το οποίο σκαλίστηκε το 1827
Στις 21 Οκτωβρίου 1912 η πόλη παραδίνεται De jure στον ελληνικό στρατό μετά από τη μάχη στη Νικόπολη, την προηγούμενη ημέρα. Ο Συνταγματάρχης του Ιππικού Παναγιώτης Σπηλιάδης εισέρχεται έφιππος στην Πρέβεζα το μεσημέρι της 21ης Οκτωβρίου 1912 ενώ οι Τούρκοι στρατιώτες είναι παρατεταγμένοι στην παραλία με τα όπλα στο έδαφος, και ο λαός ζητωκραυγάζει.
Ο ιστορικός πυρήνας (Ιστορικό Κέντρο) της πόλης, διαμορφώθηκε το 19ο αιώνα και διασώζει τα πολεοδομικά χαρακτηριστικά της περιόδου εκείνης (πυκνός οικιστικός ιστός με στενούς δρόμους-καλντερίμια, Σεϊτάν Παζάρ, περιορισμένους κοινόχρηστους χώρους κλπ). Το υπόλοιπο πολεοδομικό συγκρότημα της πόλης είναι αποτέλεσμα διαδοχικών επεκτάσεων μετά το 1920. Η μεσοπολεμική περίοδος σφραγίσθηκε από την παρουσία του γνωστού ποιητή Κώστα Καρυωτάκη στην Πρέβεζα, και την αυτοκτονία του στη θέση Βαθύ Μαργαρώνας με πιστόλι το 1929. Ο Κώστας Καρυωτάκης έζησε στην Πρέβεζα μόλις 33 μέρες. Εργαζόταν στη Νομαρχία, σε κτίριο που δεν σώζεται (σημερινή οδός Σπηλιάδη 10), ενώ διέμενε σε οικία της οδού Δαρδανελίων στο Σεϊτάν Παζάρ, η οποία σώζεται.
Εθνική Τράπεζα Πρέβεζας (1931).
Στις 28 Οκτωβρίου 1940 η Πρέβεζα δέχθηκε ανελέητους βομβαρδισμούς από Ιταλικά αεροπλάνα με σκοπό να εμποδίσουν τη μεταφορά εφοδίων από το λιμάνι προς τα Ελληνοαλβανικά σύνορα. Υπολογίζεται ότι έγιναν 92 περίπου αεροπορικές επιδρομές με πολλές καταρρεύσεις κτιρίων και αρκετούς νεκρούς. Το έτος 2016 έγιναν τα αποκαλυπτήρια μαρμάρινης επιγραφής με όλα τα ονόματα των φονευθέντων, έμπροσθεν του Φρουρίου Αγίου Ανδρέα. Ένα από τα κτίρια που κατέρρευσαν μερικώς είναι το Οθωμανικό Τζαμί Ιτς Καλέ, που λειτουργούσε ως Αρχαιολογικό Μουσείο Πρέβεζας. Μετά την αποχώρηση των Γερμανών ναζί από την Πρέβεζα, τον Σεπτέμβριο 1944, οι αντίπαλες ανταρτικές δυνάμεις του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ κατέλαβαν ταυτόχρονα την Πρέβεζα. Στα τέλη του μήνα ξέσπασε «πολυαίμακτη [σύγκρουση] [που] επισφραγίσθηκε με μαζικές εκτελέσεις μελών του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ από το εδεσίτικο τμήμα του Δ. Γαλάνη. Η κατάσταση σταθεροποιήθηκε μετά την αποχώρηση των ελασίτικων τμημάτων».
Η μεταπολεμική Πρέβεζα χαρακτηρίζεται από σταδιακή παρακμή αφ' ενός μεν γιατί η αστική τάξη έφυγε στην Αθήνα ή στο εξωτερικό, και αφ' ετέρου γιατί το λιμάνι έπεσε σε παρακμή λόγω της κατασκευής οδικού δικτύου. Η ανάκαμψη ήρθε επί Δικτατορίας των Συνταγματαρχών οπότε έγιναν σημαντικότατα έργα ανάπτυξης όπως επαρχιακή οδός Πρέβεζας-Ηγουμενίτσας, Ναυτικές Σχολές Πρέβεζας, Νοσοκομείο Πρέβεζας, Λιμάνι Πρέβεζας, Κλωστήρια Πρέβεζας, Γυμνάσια, Λύκεια, Σχολεία, κλπ. Η Μεταπολίτευση βρήκε την Πρέβεζα πάνω σε ένα ερωτικό σκάνδαλο του τότε Μητροπολίτη Στυλιανού Κορνάρου, που χάρις στη δημοσιότητα που έλαβε μέσω δημοσιεύσεων, κινηματογραφικών έργων και θεατρικών παραστάσεων, έκανε αρνητική αλλά αποτελεσματική διαφήμιση στην Πρέβεζα. Μετά το 1983 η Πρέβεζα εντάχθηκε στον ενιαίο πολεοδομικό σχεδιασμό (Ε.Π.Α.). Σήμερα η πόλη διαθέτει πλήρη κοινωνική και τεχνική υποδομή και λειτουργίες Νομαρχιακού και Περιφερειακού επιπέδου: Διοίκηση, Νοσοκομείο, Εκπαίδευση και λοιπή κοινωνική υποδομή, αθλητικές εγκαταστάσεις, κεντρικές λειτουργίες πόλης, Λιμεναρχείο, Τελωνείο κλπ. Σε επίπεδο παραγωγικής υποδομής αναφέρουμε τη Βιομηχανική Ζώνη Πρέβεζας, περιοχή στην περιφέρεια της πόλης, καθώς και τις μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας και ιχθυογένεσης στον Αμβρακικό. Σημαντικός παράγων οικονομίας της πόλης είναι τα Θερμοκήπια Πρέβεζας, με κύριο προϊόν τη ντομάτα και άλλα οπωροκηπευτικά. Στη μεταφορική υποδομή σημαντική είναι η ύπαρξη του Λιμανιού και της Μαρίνας, το Διεθνές Αεροδρόμιο του Ακτίου σε απόσταση 8 χιλιομέτρων περίπου και της έδρας ΚΤΕΛ για τα λεωφορεία του Νομού. Μεγάλο άλμα για τη σύνδεση της Πρέβεζας με την υπόλοιπη Ελλάδα έγινε αφ' ενός μεν με την Υποθαλάσσια σήραγγα Πρέβεζας - Ακτίου (2003) και αργότερα με την αποπεράτωση της Εγνατίας Οδού.
Τα Μουσεία της Πρέβεζας
- Κρατικό Αρχαιολογικό Μουσείο Νικόπολης, Λ.Ιωαννίνων, Πρέβεζα (λειτουργεί από το 2009)
- Δημοτικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Νεοχωρίου Πρέβεζας. Είναι κλειστό. Χρειάζεται ραντεβού με το Δήμο.
- Δημοτικό Υπαίθριο Εθνογραφικό Μουσείο Φλάμπουρων (Open Air Ethnographic Museum). Στάνες Σαρακατσαναίων. Λειτουργεί από 2008
- Δημοτική Πινακοθήκη "Ιωάννης Μόραλης", Αρχοντικό Αθανασιάση, Ιστορικό κέντρο Πρέβεζας. Λειτουργεί από το 2012
- Ιδιωτική Πινακοθήκη Λέανδρος Σπαρτιώτης, Αγιος Θωμάς Πρέβεζας. Με ραντεβού. Λειτουργεί από το 2009
- Δημοτικό Ναυτικό Μουσείο Πρέβεζας, Λεωφόρος Μαργαρώνας. Ανακατασκευάσθηκε το 2006. Μακέτα αναπαράστασης Ναυμαχίας Ακτίου. Με ραντεβού.
- Δημοτικό Λαογραφικό Μουσείο κοινότητας Καμαρίνας (Ζάλογγο). Με ραντεβού.
Αξιοθέατα Δήμου Πρέβεζας (αλφαβητικά)
- Άγαλμα και Μνημείο με οστά Οδυσσέα Ανδρούτσου
- Προτομή Ελευθερίου Βενιζέλου, πλατεία Ανδρούτσου
- Προτομή Κώστα Καρυωτάκη, οδός Δαρδανελλίων
- Άγιος Θωμάς Πρέβεζας
- Αισθητικό δάσος Μονολιθίου, Μονολίθι
- Ανάγλυφη επιγραφή Ιστορίας Σεϊτάν Παζάρ Πρέβεζας
- Αρχαιολογικό Μουσείο Νικόπολης, Λ. Ιωαννίνων
- Αρχαία Νικόπολη: Βασιλική Α’ Αλκίσωνος
- Αρχαία Νικόπολη: Βασιλική Β’ Δουμετίου
- Αρχαία Νικόπολη: Ρωμαϊκό Θέατρο
- Αρχαία Νικόπολη: Νυμφαίο
- Αρχαία Νικόπολη: Ρωμαϊκό Ωδείο
- Αρχαία Νικόπολη: Μνημείο Αυγούστου
- Αρχαία Νικόπολη: Ρωμαϊκό Στάδιο
- Αρχαία Νικόπολη: Ρωμαϊκές Θέρμες (2)
- Εκβολές ποταμού Λούρου (Δέλτα), Μιχαλίτσι
- Ενετικός Πύργος (Ρολόι), οδός Εθν. Αντιστάσεως, Κεντρική αγορά, Πρέβεζα
- Αναθηματική στήλη Κώστα Καρυωτάκη, Βαθύ
- Ιστορικό παραδοσιακό κέντρο Πόλης Πρέβεζας
- Καμάρες Νεωρίου Πρέβεζας, μετέπειτα Οθωμανική φυλακή, σήμερα ψαροταβέρνες
- Μνημείο Παργινόσκαλας, Πρέβεζα
- Μνημείο Ζαλόγγου, Καμαρίνα
- Ναός Αγίου Χαραλάμπους Πρέβεζας
- Ναός Αγίου Αθανασίου (Οδός 21ης Οκτωβρίου)
- Ναός Αγίου Κωνσταντίνου & Ελένης, Πρέβεζα
- Ναός Αγίου Νικολάου, Πρέβεζα
- Ναός Αγίας Τριάδας, Νεοχώρι Πρέβεζα
- Ναός Παναγίας των Ξένων, Πρέβεζα
- Ναός Παντοκράτορα, Πρέβεζα
- Ναυπηγείο παραδοσιακό στο Βαθύ,
- Nicopolis Club, Μονολίθι
- Οθωμανικά Λουτρά Αλή Πασά, Πρέβεζα
- Οθωμανικό Τέμενος (Γενή Τζαμί), Πρέβεζα
- Παραλιακή οδός Ελ. Βενιζέλου
- Παραλία Κυανή Ακτή, Πρέβεζα
- Παραλία Μονολίθι Πρέβεζας
- Παραλία Αλωνάκι Πρέβεζας
- Προμαχώνας (Bastion), παραλία Πρέβεζας
- Σήραγγα Άκτιο Πρέβεζα (Immersed Tunnel)
- Φρούριο Παντοκράτορα, εποχής Αλή πασά
- Φρούριο Λασκάρας, Οθωμανικής περιόδου
- Φρούριο Αγίου Ανδρέα Πρέβεζας (Ιτς Καλέ),
- Φρούριο Αγίου Γεωργίου Πρέβεζας (Γενή Καλέ), εποχής Αλή πασά
- Αρχαία Κασσώπη, Καμαρίνα
- Δάσος Λεκατσά, Μυρσίνη
- Μονή Ταξιάρχη Μιχαήλ, Ζάλογγο
- Μονή Αγίου Δημητρίου, Ζάλογγο
- Μονή Αγίων Αποστόλων (Λιθάρι), Νέα Κερασούντα
- Μονή Κοζίλης, Αρχάγγελος
- Μνημείο Θυσίας Ζαλόγγου, Καμαρίνα
- Μνημείο Ηρώων ΕΔΕΣ, Αρχάγγελος
- Παραλία Καστροσυκιάς, Καστροσυκιά
- Παραλία Καναλίου, Κανάλι
- Παραλία Λυγιάς, Λυγιά
- Ρωμαϊκό Υδραγωγείο, Αρχάγγελος
- Αρχαία Ακρόπολη Τρίκαστρο, Τρίκαστρο Πρέβεζας. Πιθανώς είναι το Αρχαίο Ομφάλιον.
- Δάσος Αγίου Βαρνάβα, Λούρος
- Ναός Αγίου Βαρνάβα, Λούρος
- Μονή Αβάσσου, Κοτσανόπουλο
- Μονή Προφήτη Ηλία, Ηλιοβούνι, Στεφάνη
- Ποταμός Λούρος